` દેવતાઓને મનુષ્યની સામે લાચાર બતાવો છો ? શું મનુષ્ય , દેવતાથી પણ વધુ શક્તિશાળી હોય છે ? શું દેવતાઓ , મનુષ્યની સામે કમજોર પડે ? કેવી વાતો કરો છો ? મોટા છો એટલે કંઈ પણ બોલવાની છૂટ મળી ગઈ એમ સમજો છો ? ʼ એ દેવ તાડૂક્યો . એનું નામ હતું સંગમ . એ મહાન્ ૠદ્ધિનો ધારક હતો . એની શક્તિનો અંદાજ એના પરથી લગાવી શકાતો હતો કે એનું આયુષ્ય હજી એક સાગરોપમ જેટલું લાંબું હતું . સામાન્ય દેવો તો એકાદ પલ્યોપમ જેટલું જીવીને ઢબી જાય . સંગમ પ્રચંડ શક્તિશાળી હતો . એનામાં શ્રદ્ધા જેવું કશું હતું નહીં અને અહંકાર ઘણો હતો . દેવરાજની વાણીમાં દેવાર્યની પ્રશંસા હતી . સંગમને એ પ્રશંસામાં કોઈ પડકાર દેખાયો હતો . એ ચિલ્લાયો :
` આપનો દાવો છે કે દેવાર્ય ચલિત ન થઈ શકે . હું આ દાવાને પડકારું છું . આપનો આ દાવો હું ખોટો સાબિત કરવા માંગું છું . હું હમણાં જ મનુષ્યલોકમાં જઈને એ માણસ નામનાં મગતરાંને પાઠ પઢાવીને આવું છું . હું પ્રતિજ્ઞા કરું છું કે એ દેવાર્યને ચલિત કર્યા વિના પાછો આવીશ નહીં . છ મહિના , બસ છ મહિના આપો . એ દેવાર્યને ધ્યાનથી ચલિત ન કરું તો મારું નામ પણ સંગમ નહીં . ʼ સંગમ દેવસભાની ભૂમિ પર હાથ પછાડીને સભામાંથી અને દેવલોકથી નીકળી ગયો .
દેવદરબારનું વાતાવરણ ડહોળાઈ ગયું . આમ કોઈ છંછેડાઈ જાય ત્યારે દેવરાજ જવાબ આપી જ શકતા . એ સંગમને મચ્છરની જેમ મસળી શકતા હતા , દાદૂની બનીને અટકાવી શકતા હતા . પણ ઈન્દ્ર કંઈ બોલે એનો અવળો અર્થ એ જ નીકળે કે દેવરાજે દેવાર્યને બચાવી લીધા બાકી સંગમ દેવાર્યને ધ્યાનભ્રષ્ટ કરી જ શકતો હતો . પોતે કરેલી પ્રશંસા બદ્દલ ઈન્દ્રને પસ્તાવો ઘણો થયો . કોઈ બળપ્રયોગ કે છળપ્રયોગથી સંગમને રોકવામાં દેવાર્યની ગરિમાનો ભંગ થવાનો હતો . સંગમને ન રોક્યો તો એ દેવાર્ય સાથે શું કરશે એની કલ્પના પણ અન્ય દેવોને ધ્રુજાવી દેતી હતી . દેવરાજના દરબારમાં સન્નાટો છવાઈ ગયો .
સંગમ દેવાર્યની પાસે રાતના સમયે પહોંચ્યો . એ પ્રગટ થયો નહીં , એ અદૃશ્ય રહ્યો . અચાનક ઉપદ્રવ કરવાથી આ માનવ તત્કાળ ચલિત થઈ જશે એવી એની ધારણા હતી . એણે દેવાર્યની સ્થિરતાનો ભંગ કરવાનો સંકલ્પ લીધો હતો . દેવાર્યનું મન જે પ્રસન્નતામાં નિમજ્જન કરી રહ્યું હતું તેને તોડવાનો એનો પેંતરો હતો . એનો હિસાબ હતો કે મન બદલાય એટલે ધ્યાન ભંગ થયો ગણાય . દેવાર્યની મનઃસ્થિતિ બદલવા માટે , બગાડવા માટે એણે દેવાર્યને ભારે કષ્ટો આપ્યાં . ( ક્રમશઃ )
