બીજા વરસનું કથાનક : સર્પરાજના ત્રણ પૂર્વભવોની યાત્રા
સિદ્ધપુરુષ અને ગૌભદ્ર બનારસના રસ્તે આગળ ચાલ્યા . ગૌભદ્રે ચંદ્રલેખા સાથે વિલાસ પ્રવૃત્તિ નથી કરી તે જાણ્યા બાદ સિદ્ધપુરુષે , પોતે બ્રહ્મચર્ય ન પાળ્યું તેનો રંજ અનુભવ્યો હતો . ગૌભદ્રે એમ જ કહ્યું હતું કે મારે તો બનારસની યાત્રા ન થાય ત્યાર સુધી બ્રહ્મચર્ય પાળવાનું હતું એટલે મેં ચંદ્રલેખાને પ્રતિભાવ ન આપ્યો . આમ કહીને ગૌભદ્રે ચંદ્રલેખાને સિદ્ધપુરુષના ખૌફથી બચાવી લીધી હતી . બેય બનારસ પહોંચ્યા . સૌથી મોટી , મંદિરોની નગરી બનારસ . તેઓ ઘણા મંદિરોમાં ફર્યા . છેવટે ગંગાકિનારે નહાવા પહોંચ્યા . સિદ્ધપુરુષે ગૌભદ્રને કિનારે બેસવા કહ્યું . પોતાનું મહાચમત્કારી રક્ષાવલય હાથ પરથી ઉતારીને તેણે ગૌભદ્રને આપ્યું , ‘ હું હમણાં પાછો આવું છું . ‘ એમ કહીને એ ગંગાના અગાધ જળમાં પ્રાણાયામ સાથે ધ્યાન કરવા અંદર સરકી ગયો . સિદ્ધપુરુષ ઘણાવખત સુધી પાછો ન આવ્યો .
ગૌભદ્રને ડર લાગ્યો . તેણે ગંગાકિનારે રહેલા નિવાસી લોકોને તપાસ કરવા વિનંતી કરી . ઘણી તપાસ થઈ . સિદ્ધપુરુષ ન પાણીમાં મળ્યો , ન કોઈ કિનારે . લોકોએ કહ્યું : ગંગા ભરખી ગઈ તારા મિત્રને . ગૌભદ્ર વિલાપ કરવા લાગ્યો . તેણે ખુદ ગંગામાં કૂદી આત્મહત્યા કરવાનું વિચાર્યું : પણ લોકોએ એને અટકાવ્યો અને સમજાવ્યો . એણે આત્મહત્યા કરવાનું માંડી વાળ્યું . મિત્ર વિના એને બનારસમાં ગમ્યું નહીં . એ તો બનારસ રહેવા અને કમાવા માટે આવ્યો હતો . પણ એનું મન ઊઠી ગયું . એણે બેત્રણ દિવસમાં બનારસ છોડી દીધું .
એ જાલંધર પહોંચ્યો . ચંદ્રલેખાનું સરનામું લોકો પાસેથી મેળવીને એ પોતાની માનેલી બહેનના દરવાજે પહોંચ્યો . વિશાળ મહેલ જેવું ઘર બંધ હતું . એણે વારંવાર અવાજ આપ્યો . પણ કોઈ જવાબ આવ્યો નહીં , દરવાજો પણ ખૂલ્યો નહીં . એણે જોરથી બૂમો પાડી . જવાબમાં બાજુના મકાનમાંથી અવાજ આવ્યો . કોઈ જાણીતો પુરુષસ્વર એને તે મકાનમાં આવવાનું કહી રહ્યો હતો . તે મકાનમાં ગૌભદ્ર ગયો . ત્યાં એને સિદ્ધપુરુષ દેખાયો . ગૌભદ્ર એકદમ ખુશ થઈ ગયો . મિત્ર મર્યો નથી તેનો હરખ . એને દોરીઓથી મુશ્કેટાટ બાંધી રાખવામાં આવ્યો હતો . એણે સિદ્ધપુરુષને પૂછ્યું કે આ શું ?
સિદ્ધપુરુષે જણાવ્યું કે તને રક્ષાવલય આપી હું પાણીમાં કૂદ્યો . ત્યાંથી મારું અપહરણ થયું . આ ચંદ્રકાંતા અને ચંદ્રલેખાએ મને બાંધી લીધો અને અહીં લાવી મૂક્યો . મેં એમની સાથે જબરદસ્તી કરી હતી એનો બદલો લેવા તેમણે આમ કર્યું . તું મને બંધનમુક્ત કર . મારું રક્ષાવલય તારી પાસે છે તે પાછું મારા હાથે બાંધી દે . રક્ષાવલય મને નિર્ભય બનાવી દેશે .
ગૌભદ્રે રક્ષાવલય સિદ્ધપુરુષને પાછું આપી દીધું . એને બંધન મુક્ત કર્યો . મિત્રતાના દાવે તેણે વચન લીધું કે કોઈ ઝગડો કરવાનો નથી જોગિણીઓ સાથે . સિદ્ધપુરુષ સહમત થયો . આ પછી ગૌભદ્ર ચંદ્રલેખાના ભવન તરફ ગયો . બંને બહેનો થોડીવાર પહેલાં આવી પહોંચી હતી . તેમણે ગૌભદ્રને જોયો , અત્યંત આદરથી વધાવ્યો . ખબરઅંતર અરસપરસ પૂછવામાં આવ્યા . ચંદ્રલેખાએ જણાવ્યું તે મુજબ ચંદ્રકાંતાનું બ્રહ્મચર્ય સિદ્ધપુરુષે ભ્રષ્ટ કરી દીધું હતું તેથી તે કોઈ સાધના કરી ન શકી પરંતુ ગૌભદ્રે ચંદ્રલેખાનું બ્રહ્મચર્ય બાધિત કર્યું નહોતું તેથી તેણી સાતદિવસની સાધના સફળતાપૂર્વક કરી શકી . તેને સ્વયંપ્રભા વિદ્યા સિદ્ધ થઈ . તુરંત જ તેણીએ સિદ્ધપુરુષનું અપહરણ કર્યું હતું . રક્ષાવલય વિના એ નદીમાં ઉતર્યો એ કારણે એને પકડવાનું સરળ હતું . સિદ્ધપુરુષને કાલી ચૌદસે બલિ બનાવવાનો જોગિણીઓનો પાક્કો સંકલ્પ હતો .
ગૌભદ્રે સિદ્ધપુરુષને જોવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી . બેય બહેનો ગૌભદ્રને ત્યાં લઈ ગઈ જ્યાં સિદ્ધપુરુષને બાંધી રાખ્યો હતો . પણ સિદ્ધપુરુષ બંધનમુક્ત હતો અને એની ભુજા પર રક્ષાવલય હતું , આ જોઈ બેય બહેનો ગભરાઈ ગઈ . અલબત્ત , સિદ્ધપુરુષે આક્રોશ કે આક્રમણની કોઈ વાત ન કરી . ગૌભદ્રને પહેલીજ વાર મળ્યો હોય તેવો ડોળ કર્યો તેણે .
ગૌભદ્રે સિદ્ધપુરુષ સાથે ગાઢ મૈત્રી બનાવી હતી અને બેય જોગિણીઓ સાથે ઊંડો સ્નેહાનુબંધ રચ્યો હતો . તેણે ત્રણેયને ખૂબ લાગણીપૂર્વક સમજાવીને ક્લેશને રોકી દીધો . ગૌભદ્ર હોય નહીં તો એક ખૌફનાક સંઘર્ષ થયા વિના રહે જ નહીં એવી પરિસ્થિતિ હતી . ગૌભદ્રે સંઘર્ષને ઉગતાપૂર્વે ડામી દીધો . દુશ્મનીનું વાતાવરણ રહ્યું નહીં .
સિદ્ધપુરુષ ત્યાંથી નીકળી રહ્યો હતો તે વખતે ગૌભદ્રે તેનાથી બીજું વચન લીધું . સિદ્ધપુરુષે વર માંગવા કહેલું . ગૌભદ્રે કહેલું કે મહિલાઓના વ્યાસંગની અસત્ આકાંક્ષાઓથી મુક્ત બની જાઓ . ગૌભદ્રે પોતાના સ્વાર્થનું કશું માંગ્યું નહોતું . તે જોઈને સિદ્ધપુરુષે કામ – અપરાધવૃત્તિનો ત્યાગ કરવાનું વચન આપ્યું . કેટલીય મહિલાઓની ઈજ્જતની સુરક્ષા નિશ્ચિત કરીને ગૌભદ્રે સિદ્ધપુરુષને વિદાય આપી .
ત્યારબાદ એ થોડો સમય ચંદ્રલેખાની સાથે રહ્યો . ચંદ્રલેખાએ તેને રત્નો તેમજ અન્ય મૂલ્યવાન્ વસ્તુઓ ભેટમાં આપી . ગૌભદ્રની ગરીબી આ રીતે ખતમ થઈ . કોઈ પરીકથા જેવો ઘટનાક્રમ સમાપ્ત થયો . (ક્રમશઃ)
