બીજા વરસનું કથાનક : બુજ્ઝ બુજ્ઝ ચંડકોસિયા
દૃષ્ટિવિષ સર્પનો રોજીંદો ક્રમ હતો . એ વારંવાર જંગલમાં ફરવા નીકળતો . ત્રણ ચક્કર સવારે લગાવતો . ત્રણ ચક્કર બપોરે લગાવતો . ત્રણ ચક્કર સાંજે લગાવતો . એ દરમ્યાન , એને કોઈ જંગલમાં આવતું કે રખડતું પ્રાણી દેખાય એનો એ શિકાર કરતો . આ જંગલમાં કોઈ કાયમી રહેઠાણ બનાવી લે તે સર્પને મંજૂર નહોતું . જેમ અચ્છંદકનો કબજો હતો મોરાક સંનિવેશ પર , અને દેવાર્યના આગમનથી અચ્છંદકની સત્તા પર આફત આવી હતી તેમ આ કનકખલ આશ્રમની આસપાસ આ સર્પનું આધિપત્ય બનેલું હતું તેમાં દેવાર્યને લીધે ખલેલ ઊભી થઈ હતી . સર્પે દેવાર્યને જોયા . એની આંખમાં ગુસ્સો આવ્યો . સૂરજનો તડકો ચડેલો હતો . એની આંખ એ તડકામાં કાંચની ગોટીની જેમ ચમકી . એણે પળવાર સૂરજની સામે જોયું અને પછી દેવાર્યની તરફ નજર કરી .
આગના ગોળા જોવા મળે . આગના ફુવારા જોવા ન મળે . સર્પની આંખમાંથી ફુવારાની જેમ એવી આગ નીકળવા માંડી કે જાણે જ્વાળામુખી ઉભરાતો હોય તેવું લાગ્યું . એ ઉડતી આગ હતી . એ વહેતી આગ હતી . મોઢામાંથી પિચકારી મારો એ જેમ દૂર સુધી ઉડે તે રીતે આ આગની પિચકારી હતી . રીતસરના ભડકાઓનો ધોધ સર્પની આંખમાંથી નીકળ્યો અને એ તીરવેગે દેવાર્યની કાયા પર અફળાયો . સર્પને લાગ્યું કે હમણાં આ માણસ સળગીને ખાખ થઈ જશે . પરંતુ એવું કાંઈ બન્યું નહીં . હિમાલયની ચટ્ટાન પર જેમ ભડભડતી મશાલ અફળાય અને ઓલવાઈ જ જાય તેમ સર્પની દૃષ્ટિજ્વાલા દેવાર્યને ટકરાઈને ઠરી ગઈ . દેવાર્ય બળ્યા નહીં , દાઝ્યા નહીં . સર્પને ભયાનક આશ્ચર્ય થયું . તેણે ફરીથી સૂર્ય સામે જોયું . એની તગતગતી આંખોમાંથી ફરીવાર અગન રેખા ફૂટી નીકળી . તીરની જેમ એ દેવાર્ય સાથે અથડાઈ . અને ફરી વખત એ આગ બુઝાઈ ગઈ . દેવાર્યને એની કશી જ અસર ના થઈ . સર્પ માટે આ પહેલો અનુભવ હતો . એને વધારે ગુસ્સો ચડ્યો . એણે ફરીવાર સૂરજની સામે જોયું અને દેવાર્ય પર આગ વરસાવી . એ આગ ફરીથી ઓલવાઈ ગઈ . સર્પ વારંવાર આગના ભડકા ફેંકતો રહ્યો . દેવાર્ય જાણે બરફની ગંજાવર દીવાલ જેવા હતા . આગ એમને અડીને ઠરી જ જતી . સાપ હેબતાઈ ગયો . એની દૃષ્ટિજ્વાલા નિષ્ફળ નીવડી હતી .
કોણ છે આ માણસ ? સર્પે વિચાર્યું હતું સર્પને પોતાની દૃષ્ટિજ્વાળાની વિફળતા સમજાઈ રહી નહોતી . એની પાસે બીજું હથિયાર હતું . એ ઝેરીલો ડંખ મારી શકતો હતો .
એ દેવાર્યની એકદમ નજીક આવ્યો . દેવાર્ય અર્ધનિમિલિત નયનોથી કાઉસગ્ગ કરતા . દેવાર્યને જોવું ન હોય તો એ કશે ધ્યાન આપ્યા વગર અંતર્લીન રહેતા . દેવાર્ય ધારે તો પગ પાસે આવેલા સર્પને જોઈ શકે તેવી પરિસ્થિતિ હતી . દેવાર્યે સર્પને જોયો હશે કે કેમ ? ખબર નથી . સર્પે ડંખ મારવાનું વિચાર્યું હશે તેનો અંદાજ દેવાર્યને હશે કે કેમ ? ખબર નથી . ખબર એટલી છે કે દેવાર્યને ઝેર ચડવાનું નહોતું . કેમકે દેવાર્ય સ્વયં અમૃતમય હતા . દેવાર્યને જે ડંખે તેનું ઝેર ઉતરી જાય એ બની શકે . સાપ કરડે તો ઝેર ચડે એવું કહેવાતું આવ્યું છે . જે દેવાર્યને અડે તેને અમૃત ચડે એવું બનવાનું હતું .
સર્પે ડોક પાછળની તરફ ઝૂકાવીને પછી પોતાનું મોઢું , દેવાર્યના અંગૂઠા પર પટકીને ચાંપી દીધું . એના સોઈ જેવા તીણા દાંત દેવાર્યના અંગૂઠામાં પેઠા . દેવાર્યની ત્વચામાં છિદ્ર બની ગયા . એ છિદ્ર પર સર્પે પોતાની ઝેરીલી લાળ રેડી દીધી . દેવાર્યની કાયામાં દૃષ્ટિજ્વાલાધારી સર્પનાં ઝેરે પ્રવેશ કર્યો . સર્પને પોતાનાં ઝેરની તાકાત ખબર હતી . એ પાછળ સરકી ગયો . એને એમ હતું કે આ માણસ હમણાં નીચે પડશે . પણ એ જેને માણસ સમજતો હતો તે દેવાર્ય હતા . એમને ઝેર અડ્યું પરંતુ નડ્યું નહીં . એ ઊભા જ રહ્યા . સર્પે ફરીથી ડંખ માર્યો . એ ફરીથી દૂર સરકી ગયો . એને એમ લાગતું હતું કે દેવાર્ય એની પર પડશે અને એ દબાઈ જશે . દેવાર્ય પડ્યા જ નહીં . વારંવાર ડંખ દીધા . બધાય નિષ્ફળ ગયા .
સર્પ હારી ગયો . એની દૃષ્ટિજ્વાળાઓ પણ વ્યર્થ ગઈ અને ડંખ પણ બેકાર ગયા . એનો આત્મવિશ્વાસ મરી પરવાર્યો . એનામાં આક્રમણ કરવાનું ઝનૂન જ ન રહ્યું . એની મનોદશા પર અદ્વેષની ઘેરી છાયા ફરી વળી .
દેવાર્યે આ જોયું : દેવાર્ય અત્યાર સુધી મૌન હતા . પણ હવે દેવાર્યે મૌન ત્યજી દીધું . તેઓ વત્સલ સ્વરોમાં બોલ્યા : બુજ્ઝ બુજ્ઝ ચંડકોસિયા .
ઝેરીલા સર્પે પોતાની જિંદગીમાં સૌ પ્રથમ વાર ચંડકૌશિક શબ્દ સાંભળ્યો . એને અટપટું લાગ્યું . બુજ્ઝ આ શબ્દમાં પણ હૂંફ હતી . લોકો સર્પને જોઈને રાડ પાડતા , ગાળો બકતા , ભયાકુળ ચિત્કાર કરતા . સર્પે આવો ડર અને આવો દ્વેષ જ જોયો હતો . દેવાર્યમાં એવો ડર ન દેખાયો , એવો દ્વેષ ન દેખાયો . સર્પની લપેટમાં આવેલા લોકો મરતા એટલે મરતા જ . દેવાર્ય કંઈ માટીના ઘડ્યા હતા કે એમનો નખ પણ ના બળ્યો . સર્પ અભિભૂત થઈ ગયો . એને મહેસૂસ થયું કે દેવાર્ય પરાજેય નથી અને દુશ્મન પણ નથી .
દેવાર્ય બોલતા રહ્યા , સર્પ સાંભળતો રહ્યો . (ક્રમશઃ)
